Both the customer and the financial services provider have a right to be treated with courtesy. The customer should not be unfairly discriminated against on grounds such as gender, age, religion, caste and physical ability when offering and delivering financial products.
In pursuance of the above Right, Bank will –
The Bank should make every effort to ensure that the contracts or agreements it frames are transparent, easily understood by and well communicated to, the common person. The product’s price, the associated risks, the terms and conditions that govern use over the product’s life cycle and the responsibilities of the customer and financial service provider, should be clearly disclosed. The customer should not be subject to unfair business or marketing practices, coercive contractual terms or misleading representations. Over the course of their relationship, the financial services provider cannot threaten the customer with physical harm, exert undue influence, or engage in blatant harassment.
In pursuance of the above Right, the Bank will –
The products offered should be appropriate to the needs of the customer and based on an assessment of the customer’s financial circumstances and understanding.
In pursuance of the above Right, the Bank will –
Customers’ personal information should be kept confidential unless they have offered specific consent to the financial services provider or such information is required to be provided under the law or it is provided for a mandated business purpose (for example, to credit information companies). The customer should be informed upfront about likely mandated business purposes. Customers have the right to protection from all kinds of communications, electronic or otherwise, which infringe upon their privacy.
In pursuance of the above Right, Bank will –
The customer has a right to hold the financial services provider accountable for the products offered and to have a clear and easy way to have any valid grievances redressed. The provider should also facilitate the redress of grievances stemming from its sale of third party products. The financial services provider must communicate its policy for compensating mistakes, lapses in conduct, as well as non-performance or delays in performance, whether caused by the provider or otherwise. The policy must lay out the rights and duties of the customer when such events occur.
In pursuance of the above Right, Bank will –
ग्राहक और वित्तीय सेवा प्रदाता दोनों को शिष्टाचारपूर्ण व्यवहार प्राप्त करने का अधिकार है। वित्तीय उत्पादों की प्रस्तुति और वितरण के मामले में ग्राहक से लिंग, आयु, धर्म, जाति और शारीरिक क्षमता के आधार पर अन्यायपूर्ण रूप से भेदभाव नहीं किया जाना चाहिए।
उपर्युक्त अधिकार के पालन में, बैंक का कर्तव्य होगा –
बैंक को यह सुनिश्चित करने के लिए हर संभव प्रयास करना चाहिए कि यह जिन अनुबंधों या समझौतों का निर्माण करता है वे सामान्य व्यक्ति के लिए पारदर्शी और आसानी से समझ में आने वाले हैं एवं अच्छी प्रकार से संप्रेषित किए जाते हैं। उत्पाद की कीमत, सम्बद्ध जोखिमों, उत्पाद के जीवन चक्र पर उपयोग को प्रशासित करने वाले नियमों और शर्तों एवं ग्राहक और वित्तीय सेवा प्रदाता की जिम्मेदारियों का स्पष्ट रूप से प्रकटीकरण किया जाना चाहिए। ग्राहक पर अनुचित व्यापार या विपणन प्रथाओं, अवपीड़क संविदात्मक शर्तों या भ्रामक अभिवेदनों को अधिरोपित नहीं किया जाना चाहिए। उनके संबंध के दौरान, वित्तीय सेवा प्रदाता ग्राहक को शारीरिक हानि, अनुचित प्रभाव डालने या घोर उत्पीड़न में संलग्न होकर डरा-धमका नहीं सकता।
उपर्युक्त अधिकार का पालन करने में, बैंक का कर्तव्य होगा –
प्रस्तुत किए गए उत्पाद ग्राहक की आवश्यकताओं के लिए उपयुक्त होने चाहिए और ग्राहक की वित्तीय परिस्थितियों और समझ के आकलन पर आधारित होने चाहिए।
उपर्युक्त अधिकार का पालन करने में, बैंक का कर्तव्य होगा –
ग्राहकों की व्यक्तिगत जानकारी गोपनीय रखी जानी चाहिए जब तक कि उन्होंने वित्तीय सेवा प्रदाता को इस विषय में विशिष्ट सहमति प्रदान नहीं की हो या ऐसी जानकारी को कानून के अंतर्गत प्रदान किए जाने की आवश्यकता न हो या यह अनिवार्य व्यावसायिक उद्देश्य (जैसे, क्रेडिट सूचना कंपनियों के लिए) के लिए प्रदान न की जाती हो। संभावित अनिवार्य व्यावसायिक उद्देश्यों के विषय में ग्राहक को पहले से सूचित किया जाना चाहिए। ग्राहकों को इलेक्ट्रॉनिक या अन्य सभी प्रकार के ऐसे संचार से सुरक्षा का अधिकार है जो उनकी निजता का उल्लंघन करता हो।
उपर्युक्त अधिकार के पालन में, बैंक का कर्तव्य होगा –
प्रस्तुत किए गए उत्पादों हेतु वित्तीय सेवा प्रदाता को उत्तरदायी ठहराने और किसी भी प्रकार की वैध शिकायतों का निवारण प्राप्त करने की स्पष्ट और सरल विधि प्राप्त करने का ग्राहक को अधिकार है। प्रदाता को अपने तृतीय पक्ष उत्पादों की बिक्री से उत्पन्न शिकायतों के निवारण को भी सरल बनाना चाहिए। वित्तीय सेवा प्रदाता, चाहे प्रदाता के कारण या किसी अन्य प्रकार से होने वाली गलतियों, आचरण में चूक एवं साथ ही गैर-निष्पादन या निष्पादन में विलम्ब की क्षतिपूर्ति के विषय में अपनी नीति को भी अनिवार्य रूप से संप्रेषित करना चाहिए। ऐसी घटनाएं होने पर नीति को ग्राहक के अधिकारों और कर्तव्यों को अनिवार्य रूप से निर्धारित करना चाहिए।
उपर्युक्त अधिकार के पालन में, बैंक का कर्तव्य होगा –
গ্রাহক এবং আর্থিক পরিষেবা প্রদানকারী উভয় পক্ষেরই সৌজন্যতার সাথে আচরণ গ্রহণ করার অধিকার রয়েছে. আর্থিক পণ্যের প্রস্তাব দেওয়া এবং সরবরাহ করার সময় গ্রাহকের সাথে লিঙ্গ, বয়স, ধর্ম, বর্ণ এবং শারীরিক যোগ্যতার মতো ভিত্তিতে অন্যায়ের সাথে বৈষম্যমূলক আচরণ করা উচিত নয়.
উপরোক্ত অধিকারগুলি অনুসরণ করে ব্যাংক –
ব্যাঙ্ক যে চুক্তি বা সম্মতি গুলো গঠন করে সেগুলো যাতে স্বচ্ছ হয় এবং একটি সাধারণ ব্যাক্তি যাতে সেগুলি সহজেই বুঝতে পারে এবং তার সাথে যোগ স্থাপন করতে পারে, তা নিশ্চিত করার জন্য ব্যাংকের সর্বাত্মক প্রচেষ্টা করা উচিত. পণ্যের মূল্য, সংশ্লিষ্ট ঝুঁকি, শর্তাবলী যা পণ্যের জীবন চক্র স্থির করে এবং গ্রাহক ও আর্থিক পরিষেবা প্রদানকারী সংস্থার দায়িত্বসমূহ পরিষ্কারভাবে প্রকাশ করা উচিত. গ্রাহকের অন্যায্য ব্যবসা বা বিপণন চর্চা, অপশক্তির চুক্তিমূলক শর্তাবলী বা বিভ্রান্তিকর উপস্থাপনার সাপেক্ষে করা উচিত নয়. তাদের সম্পর্কের সময়কালে, আর্থিক পরিষেবা প্রদানকারী গ্রাহককে শারীরিক ক্ষতি, অকারণে প্রভাব জাহির করা বা ঘোর হয়রানির সঙ্গে যুক্ত হওয়ার হুমকি দিতে পারে না.
উপরোক্ত অধিকারগুলি অনুসরণ করে ব্যাংক –
গ্রাহককে প্রদত্ত পণ্য তার প্রয়োজনের জন্য উপযুক্ত এবং তার আর্থিক পরিস্থিতি এবং বোঝাপড়ার একটি মূল্যায়নের উপর ভিত্তি করে হওয়া উচিত.
উপরোক্ত অধিকারগুলি অনুসরণ করে ব্যাংক –
গ্রাহকদের ব্যক্তিগত তথ্য গোপনীয় রাখা উচিত যদি না তারা আর্থিক পরিষেবা প্রদানকারীর কাছে নির্দিষ্ট সম্মতি প্রস্তাব করে বা এই ধরনের তথ্য আইনের অধীনে প্রদান করা প্রয়োজন হয় বা এটি একটি বাধ্যতামূলক ব্যবসায়িক উদ্দেশ্যের জন্য প্রদান করা হয় (উদাহরণস্বরূপ, ক্রেডিট তথ্য সংস্থাগুলি). সম্ভবত বাধ্যতামূলক ব্যাবসায়িক উদ্দেশ্যগুলির ক্ষেত্রে গ্রাহককে অগ্রিম জানানো উচিত. গ্রাহকদের সমস্ত ধরণের যোগাযোগ, বৈদ্যুতিন বা অন্যথায় সুরক্ষা পাওয়ার অধিকার রয়েছে যা তাদের গোপনীয়তার লঙ্ঘন করে.
উপরোক্ত অধিকারগুলি অনুসরণ করে ব্যাংক –
গ্রাহককে প্রদত্ত পণ্যের জন্য এবং কোনও বৈধ অভিযোগের সমাধানের জন্য একটি সুস্পষ্ট এবং সহজ উপায় রাখার জন্য আর্থিক পরিষেবা প্রদানকারীকে দায়বদ্ধ রাখার অধিকার গ্রাহকের রয়েছে. এছাড়াও সরবরাহকারী তৃতীয় পক্ষের পণ্য বিক্রয় থেকে সৃষ্ট অভিযোগের প্রতিকার সহজতর করা উচিত. আর্থিক পরিষেবা সরবরাহকারীকে ভুল, আচরণের ক্ষতির জন্য ক্ষতিপূরণ দেওয়ার পাশাপাশি অ-কর্মক্ষমতা বা কার্য সম্পাদনে বিলম্বের জন্য তার নীতিটি জানাতে হবে, তা সরবরাহকারীর কারণে হোক বা অন্যথায়. এই ধরনের ঘটনা ঘটলে নীতিমালায় অবশ্যই গ্রাহকের অধিকার এবং কর্তব্যগুলি নির্ধারণ করতে হবে.
উপরোক্ত অধিকারগুলি অনুসরণ করে ব্যাংক –
ग्राहक आणि आर्थिक सेवा प्रदाता या दोघांनाही सौजन्याने वागवले जाण्याचा हक्क आहे. आर्थिक उत्पादने प्रदान करताना आणि वितरित करताना ग्राहकाला लिंग, वय, धर्म, जात आणि शारीरिक क्षमता यासारख्या कारणांवरून अन्यायकारक वागणूक दिली जाऊ नये.
वरील अधिकाराच्या अनुषंगाने बँक -
बँकेने आपल्याला करावयाचे करार किंवा संमतीपत्रे पारदर्शक असतील, सामान्य लोकांना सहज समजतील आणि त्यांना कळविलेली असतील यासाठी सर्वतोपरी प्रयत्न केले पाहिजेत. उत्पादनाची किंमत, संबंधित जोखीमा, उत्पादनाच्या जीवनचक्रात नियामक असणाऱ्या नियम व अटी आणि ग्राहक व वित्तीय सेवा प्रदात्याच्या जबाबदाऱ्या स्पष्टपणे उघड केल्या पाहिजेत. ग्राहक अनुचित व्यवसाय किंवा विपणन पद्धती, जबरदस्ती कराराच्या अटी किंवा भ्रामक प्रतिनिधित्वाच्या अधीन असू नये. त्यांच्या नातेसंबंधादरम्यान, वित्तीय सेवा प्रदाता ग्राहकांना शारीरिक हानी, अयोग्य प्रभाव पाडणे किंवा निर्लज्जपणे छळ करू शकत नाही.
वरील अधिकाराच्या अनुषंगाने, बँक करेल -
प्रदान केलेली उत्पादने ग्राहकांच्या गरजेनुसार योग्य आणि ग्राहकांच्या आर्थिक परिस्थिती आणि समजुतीच्या मूल्यांकनावर आधारित असावीत.
वरील अधिकाराच्या अनुषंगाने, बँक करेल -
ग्राहकांची वैयक्तिक माहिती गोपनीय ठेवली पाहिजे जोपर्यंत त्यांनी वित्तीय सेवा प्रदात्यास त्याबद्दल विशिष्ट संमती दिली नसेल किंवा अशी माहिती कायद्यानुसार प्रदान करणे आवश्यक नसेल किंवा ती एखाद्या अनिवार्य व्यवसायाच्या उद्देशाने प्रदान केली गेली असेल (उदाहरणार्थ, क्रेडिट माहिती कंपन्यांना). संभाव्य अनिवार्य व्यवसायाच्या उद्देशाबद्दल ग्राहकाला अगोदर माहिती दिली पाहिजे. ग्राहकांना त्यांच्या गोपनीयतेचे उल्लंघन करणार्या इलेक्ट्रॉनिक किंवा अन्य कोणत्याही प्रकारच्या संप्रेषणापासून संरक्षण केले जाण्याचा अधिकार आहे.
वरील अधिकाराच्या अनुषंगाने बँक -
ग्राहकांना देऊ केलेल्या उत्पादनांसाठी आणि कोणत्याही वैध तक्रारींचे निवारण करण्याचा स्पष्ट व सोपा मार्ग अवलंबण्यासाठी वित्तीय सेवा पुरवठादारास जबाबदार धरण्याचा हक्क आहे. प्रदात्याने तृतीय पक्षास उत्पादनांच्या विक्रीतून उद्भवलेल्या तक्रारींचे निवारण देखील सुलभ केले पाहिजे. आर्थिक सेवा प्रदात्याने चुकांची भरपाई करण्यासाठी, आचरणातील चुकांमुळे, तसेच कामगिरी न केल्यामुळे किंवा कामगिरीतील उशीर, जरी प्रदात्यामुळे उद्भवले असेल किंवा अन्यथा तरी त्याबद्दलचे त्यांचे धोरण संप्रेषित केले पाहिजे. जेव्हा अशा घटना घडतात तेव्हा धोरणामध्ये ग्राहकाचे हक्क आणि कर्तव्ये ठरविणे आवश्यक असते.
वरील अधिकाराच्या अनुषंगाने बँक -